PNF (torowanie nerwowo-mięśniowe)
Celem metody PNF jest ponowna nauka (tzw. reedukacja) lub odtworzenie konkretnej funkcji ruchowej, utraconej w wyniku choroby. Jest to kompleksowa terapia, oparta o najnowszą wiedzę i osiągnięcia z dziedziny neurofizjologii. To koncepcja terapii, której nadrzędnym celem jest poprawa lub przywrócenie utraconych funkcji pacjenta. Przez funkcję rozumie się utratę lub ograniczenie umiejętności ruchowych takich jak: chodzenie, siedzenie, chwytanie, wstawanie itp. PNF postrzega pacjenta całościowo dzięki czemu funkcje ruchowe osłabionych obszarów ciała pobudzane są przez zaangażowanie silnych i sprawnych rejonów ciała. Umożliwia to wykorzystanie rezerw tkwiących w organizmie, co motywuje pacjenta do dalszego aktywnego działania. Terapia którą prowadzimy ukierunkowana jest na leczenie konkretnych zaburzeń funkcji (czynności dnia codziennego) wykorzystując trójpłaszczyznowość ruchu.
Metoda PNF znajduje zastosowanie w wielu jednostkach chorobowych głównie z dziedziny neurologii i ortopedii, przede wszystkim w udarach mózgowych, porażeniach dwu i czterokończynowych, stwardnieniu rozsianym oraz w stanach pooperacyjnych. Jednak warunkiem szybkiego powrotu do zdrowia jest najwcześniej podjęta terapia.
Praca z pacjentem tą metodą opiera się na ścisłej współpracy z terapeutą. Ruch prowadzony jest w formie trójpłaszczyznowej z oporem, który przypomina ruchy wykonywane w życiu codziennym, co daje świetne rezultaty. PNF doskonale sprawdza się jako uzupełnienie terapii struktur uszkodzonych mechanicznie (zwichnięcia, skręcenia) jak również są skutecznym sposobem budowania stabilizacji mięśniowej stawów kręgosłupa i stawów obwodowych.
Opis metody:
Program rehabilitacji, ustalany jest na podstawie badania i dobrany jest indywidualnie do aktualnych możliwości pacjenta. Fizjoterapeuta posiada bogaty wachlarz technik, umożliwiający mu dobranie możliwie efektywnej formy ćwiczeń.
Metoda PNF, to przede wszystkim filozofia, czyli pewien ogół zasad pracy z pacjentem, który umożliwia efektywne osiągnięcie celu – powrotu do zdrowia.
W metodzie tej:
- Ćwiczenia są zawsze bezbolesne,
- Fizjoterapeuta wykorzystuje pewne mechanizmy neurofizjologiczne (irradiacja, wzmocnienie) w celu poprawy zaburzonej funkcji danego odcinka ciała,
- Rehabilitacja ukierunkowana jest na leczenie konkretnej zaburzonej funkcji a nie tylko struktury, dlatego pacjent uczy się najbardziej potrzebnych dla niego czynności dnia codziennego,
- Ćwiczenia odbywają się w wielu często zmieniających się pozycjach wyjściowych, terapia jest ciekawa, urozmaicona,
- Pacjent bierze czynny udział w procesie rehabilitacyjnym również poprzez udział w wyznaczaniu tzw. krótkich celów terapii oraz poprzez intensywny plan ćwiczeń domowych,
- Każda rehabilitacja przynosi konkretny rezultat, udokumentowany testem na problem funkcjonalny. Dzięki temu fizjoterapeuta na bieżąco kontroluje i optymalizuje plan rehabilitacji.
W terapii metodą PNF, Fizjoterapeuta wykorzystuje specyficzne dla metody wzorce ruchowe, które przebiegają trójpłaszczyznowo, w tzw. płaszczyznach diagonalnych (skośnych), efektywnie angażując możliwie największą ilość grup mięśniowych, biorących udział w danym ruchu. Taka forma ruchu, stanowi bardzo bogate źródło aferentacji, czyli impulsacji od efektora (Np. receptorów czucia głębokiego we włóknach mięśniowych, jednostek wykonywających dany ruch) w kierunku kory somatosensorycznej, czyli ośrodkowego układu nerwowego. Bardzo ważnym elementem tych wzorców ruchowych, jest składowa rotacyjna wzorca.
Rehabilitant, wykorzystując zasady główne torowania, czyli ułatwiania nauki danego ruchu, potrafi skuteczniej aniżeli ma to miejsce w tradycyjnie rozumianej kinezyterapii, osiągnąć z pacjentem wyznaczony cel.
Intensywna aferentacja, czyli zsumowane w czasie i przestrzeni bodźce, docierające do OUN, osiągana jest poprzez stosowanie w terapii następujących zasad:
– kontakt manualny rehabilitanta z daną częścią ciała, odbywa się przy pomocy tzw. chwytu lumbrykalnego, który efektywniej stymuluje receptory czucia powierzchownego (dotyku, temperatury) w skórze, dokładnie określa kierunek wykonywanego ruchu oraz umożliwia pracę z optymalnie dobranym oporem,
– opór manualny: jest dostosowany optymalnie do możliwości i potrzeb pacjenta, dawkowany przeciwko wszystkim składowym ruchu, poprzedzonym optymalnym rozciągnięciem włókien mięśniowych (wydajniejszy skurcz danej grupy mięśniowej). Zastosowany prawidłowo, umożliwia osiągnięcie optymalnej irradiacji (patrz niżej) pożądanej grupy mięśni synergistycznych
– Irradiacja (promieniowanie pobudzenia): stwarza rehabilitantowi możliwość zaktywizowania chorego obszaru ciała pacjenta (skurcz osłabionych jednostek mięśniowo-ścięgnistych), pracując na zdrowym i prawidłowo funkcjonującym rejonie ciała pacjenta – przeciwstronnej kończynie górnej, kończynie dolnej, tułowiu itp., w jednym łańcuchu kinematycznym
– kontakt werbalny rehabilitanta z pacjentem oraz kontakt wizualny pacjenta z daną częścią ciał, wykonującą ruch
– wykorzystanie technik trakcyjnych oraz aproksymacji i stretchu itp.
– zmiana normalnej kolejności sekwencji ruchu (timing for emphasis) w celu możliwie efektywnej poprawy osłabionej składowej wzorca ruchu
Badanie:
- ocena zaburzeń na poziomie aktywności ruchowej dnia codziennego oraz stopnia samodzielności w wykonywaniu różnych czynności dnia codziennego
- wstępna hipoteza przyczyny zaburzenia danej funkcji ruchowej
- ocena dolegliwości bólowych pacjenta, miejsce ich występowania, stopień odczuwania bólu, jego charakter oraz wpływ na istniejące ograniczenia aktywności dnia codziennego: pracy, sportu oraz najprostszych czynności ruchowych
- wizualna i palpacyjna ocena poszczególnych kwadrantów ciała pacjenta
- badanie funkcjonalne poprzez terapię próbną, ocena możliwości ruchowych pacjenta, na podstawie poszczególnych faz kontroli motorycznej pacjenta (mobilność, stabilność, mobilność na stabilność, zręczność)
- badanie stereotypu chodu pacjenta, uwzględniające każdą fazę i podfazę chodu, podzielonego na cykl, na potrzebę badania
- określenie głównego problemu funkcjonalnego pacjenta, który stanowi kryterium doboru efektywnego programu rehabilitacji oraz wyznacza główny cel – reedukacje zaburzonej funkcji ruchowej
- wyznaczeni tzw. krótkich celów rehabilitacji oraz informacja dla pacjenta na temat planów terapii, celów dalszych i jej przebiegu
- testy na problem funkcjonalny pacjenta, powtarzane na kolejnych wizytach, które dają fizjoterapeucie nie tylko ogólny obraz na zaburzoną funkcję, ale przede wszystkim możliwość oceny postępów pacjenta po każdej jednej wizycie i na tej podstawie wprowadzenia efektywnej korekty programu rehabilitacji. Dla pacjenta stanowią obiektywne i namacalne źródło informacji o aktualnych postępach w terapii
- uwzględnienie wszelkich przeciwwskazań lekarskich odnośnie rehabilitacji
Fizjoterapeuta na podstawie przeprowadzonego badania, potrafi:
- określić zaburzoną strukturę
- postawić hipotezę na przyczynę aktualnego problemu funkcjonalnego, która zostaje podparta odpowiednim testem.
